Đầu xuân về làng khoa bảng

Truyền thống hiếu học Về Hương Ngải trong một ngày đầu năm mới, chúng tôi đến thăm nhà bà Đỗ Thị Từ Tâm, gia đình có truyền thống 5 đời dạy học, từ đời ông nội đến đời cháu của bà giờ. Năm nay, bà Tâm bước sang tuổi 75, nhưng người làng vẫn gọi là "cô giáo Từ Tâm". Khuôn mặt phúc hậu với giọng nói trầm ấm, bà tự hào kể về những học sinh cũ đã và đang giữ những trọng trách quan yếu của TP Hà Nội như Trung tướng Phí Quốc Tuấn - Tư lệnh Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội; ông Phí thanh bình - Nguyên Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội… Và tại thôn 8, nơi bà Tâm đang sinh sống cũng có tới gần 70 người làm nghề giáo. Làng Hương Ngải ngày càng khang trang sạch đẹp. Ảnh: Trần Sơn Ông Nguyễn Trần Vượng - chủ toạ UBND xã Hương Ngải cho biết, chỉ tính riêng kiền đang dạy học trên địa bàn xã hiện có gần 200 người (cả nghỉ hưu) là con em Hương Ngải, ngoài ra, còn hàng trăm cha nội đang giảng dạy ở các nơi khác trong huyện Thạch Thất và trên địa bàn TP Hà Nội. Với truyền thống hiếu học, khoa mục được un đúc trong mỗi người, từng gia đình, từng dòng họ từ hàng trăm năm trước, nhiều người Hương Ngải đã học hành thành đạt và có vị trí cao trong tầng lớp. Chỉ tính từ năm 1995 đến nay, xã Hương Ngải đã có hơn 800 người đỗ đại học, cao đẳng. Nhà giáo Ưu tú Bùi Phi Hiển, ở thôn 6 đãi đằng: "Từ xưa, làng Hương Ngải đã có ruộng học điền để khuyến khích người làng đi học, nhất là trợ giúp những nhà gặp hoàn cảnh khó khăn". Hương ước của làng năm 1730 có ghi lại: "trẻ nít trong làng từ 6 tuổi trở lên phải đến trường đi học. Những đứa trẻ sáng dạ nhưng nhà nghèo không theo học được thì làng cấp giấy bút cho đi học để thành tài... Hàng năm, đến kỳ bổ thuế dân, phải chiếu bổ lương cho nghiêm đường dạy học trường làng". Hiện tại, truyền thống hiếu học đáng quý đó vẫn được người dân Hương Ngải duy trì và phát huy. Từ hơn chục năm nay, xã Hương Ngải đã thành lập Quỹ Khuyến học để động viên, khuyến khích con em trong xã phấn đấu học tập. Hàng năm, vào dịp kỷ niệm sinh nhật Bác Hồ, Hương Ngải tổ chức gặp mặt, khen thưởng các cháu học trò có thành tích học tập giỏi từ cấp huyện trở lên. Dịp 20/11, tổ chức gặp mặt các nhà giáo có nhiều đóng góp cho phong trào khuyến học của địa phương. Ngày Mùng 4 Tết tổ chức gặp mặt, tuyên dương con em đỗ vào các trường đại học, cao đẳng tại Văn Chỉ của làng. "Ngoài đóng góp của phụ huynh học trò nơi đây, Quỹ đã quyên góp thêm từ những người con Hương Ngải đã thành đạt đang làm ăn ở nơi xa, đến nay, Quỹ đã thu được trên 200 triệu đồng do các tổ chức, cá nhân đóng góp" - ông Nguyễn Hữu Xiếu - cán bộ quản lý Quỹ Khuyến học xã Hương Ngải hồ hởi nói. Bên cạnh Quỹ Khuyến học của xã, hiện thời hơn 50 dòng họ trên địa bàn xã đều thành lập quỹ khuyến học của dòng họ để mỗi dịp giỗ họ có điều kiện khích lệ ý thức học tập của con em. Trong đó, nổi trội nhất phải kể đến dòng tộc Phí Đình, dòng tộc Nguyễn Khắc. Hàng năm, nguồn quỹ của hai dòng tộc này đều duy trì khoảng kiêng 10 triệu đồng. Đó là chưa kể các hội, đoàn thể của xã cũng có quỹ khuyến học riêng. Học để xây dựng quê hương, tổ quốc Bà Nguyễn Thị Phương Nghi, người có hơn 20 kinh nghiệm làm mướn tác quản lý giáo dục ở huyện Thạch Thất, hiện đang làm Chủ tịch Hội cựu giáo chức xã Hương Ngải san sớt: "Để có được kết quả đáng kiêu hãnh như ngày bữa nay, bên cạnh truyền thống hiếu học, sự quan hoài đặc biệt của cấp ủy, chính quyền và nhà trường trong công tác xã hội hóa giáo dục, điều đáng quý hơn cả là người dân Hương Ngải đã tinh thần được rằng, sự học chính là con đường để làm giàu cho bản thân, gia đình và xây dựng quê hương, giang sơn giàu mạnh". Hơn nữa, ở mảnh đất hiếu học này, việc nhiều gia đình nông dân chân chất, quanh năm "bán mặt cho đất, bán lưng cho trời" nuôi hai, ba con học giỏi thành tài tuồng như đã là chuyện "phổ thông". Nhiều gia đình đã vượt qua cảnh ngộ khó khăn nuôi con ăn học thành tài như gia đình ông Phí Đình Lân, thôn 4, dù chỉ làm ruộng nhưng có tới 15 người con (trai, gái, dâu, rể,) đều tốt nghiệp đại học; gia đình ông Cấn Liên, thôn 2, vợ làm ruộng, bản thân ông bị tàn tật đã nuôi 2 con ăn học đầy đủ và tốt nghiệp đại học loại giỏi... Cũng nhờ con đường học tập, nhiều người con quê hương Hương Ngải đã trở nên những nhà khoa học, tướng lĩnh và nhà quản lý trong các lĩnh vực, ngành nghề khác nhau. Theo ông Nguyễn Hữu Xiếu, cán bộ quản lý Quỹ Khuyến học xã Hương Ngải, nếu tính cả số người xa quê nhưng nguồn gốc con em Hương Ngải thì xã có gần 2.000 người có bằng đại học, trong đó có 2 phó giáo sư, hơn 30 tấn sĩ. Làng nhàng mỗi năm, xã Hương Ngải có gần 100 em đỗ vào các trường đại học, cao đẳng. Hơn 50 người làng Hương Ngải bằng con đường học hành đỗ đạt mà tạo lập cuộc sống ở nhiều nước trên thế giới. Rời mảnh đất hiếu học Hương Ngải trong không khí rộn rã, tưng bừng của bao gia đình trong ngày đầu năm mới. Chúng tôi tin rằng, truyền thống "đất học" còn tiếp kiến chắp thêm đôi cánh cho những người con của Hương Ngải bay cao, bay xa, trở thành tuấn kiệt, đóng góp công sức và trí tuệ xây dựng quê hương, đất nước ngày một giàu mạnh. Hiện toàn xã Hương Ngải có khoảng 4.400 người trong độ tuổi cần lao, trong đó tỷ lệ cần lao đã qua đào tạo đạt gần 40%. Ngoài ra, xã có khoảng 700 cần lao làm việc tại nhiều nước và vùng bờ cõi. Đời sống người dân Hương Ngải không ngừng được nâng cao nhờ có trình độ học thức và ham hiểu biết.