Tìm giải pháp hạn chế bãi thực, ngừng việc tập thể

Doanh nghiệp tạo không gian sáng tạo và liền đối thoại với người cần lao là một cách thức giúp giảm tình trạng làm reo và ngừng việc tập thể. Tại sao bãi khoá? Đánh giá về sự đổi thay tính chất của các cuộc bãi công vài năm trở lại đây, Phó trưởng Phòng pháp luật Quan hệ lao động (Ban Chính sách - luật pháp, Tổng Liên đoàn cần lao (LĐLĐ) Việt Nam) Lê Đình Quảng cho rằng: NLĐ đang có sự chuyển đổi từ ngừng việc nhằm đòi hỏi hợp pháp về "quyền" như: đối xử hà khắc, thô bạo của chủ sử dụng cần lao; quy định khe khắt; sa thải cần lao không đúng quy định sang những đề nghị cao hơn luật là "ích" nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống, điều kiện làm việc. Phó Vụ trưởng cần lao - lương lậu (Bộ lao động - Thương binh và từng lớp) Lê Xuân Thành nhận định: Bên cạnh việc DN vi phạm pháp luật lao động, chạy theo lợi nhuận, không quan hoài lợi ích của NLĐ thì nhận thức về luật pháp lao động của NLĐ còn rất hạn chế, tác phong công nghiệp trong lao động còn nhiều yếu kém, dẫn tới ý thức chấp hành kỷ luật lao động chưa cao, gây bức xúc trở lại đối với chủ DN. Đồng ý kiến trên, Trưởng ban truyền đạo, LĐLĐ tỉnh Hải Dương Nguyễn Thị Láng cho rằng: Một trong những duyên do dẫn đến bãi công là do "khả năng giải quyết tranh chấp lao động của tổ chức công đoàn tại cơ sở còn hạn chế, chưa phát huy được vai trò chủ thể đàm phán". Có thể thấy, làm reo thường xảy ra ở các DN mà người dùng lao động và NLĐ thiếu quan tâm, san sẻ với nhau; thiếu công khai minh bạch các chế độ, chính sách can dự quyền và ích của NLĐ. Nơi nào chủ DN nhận thức được vai trò của công đoàn, tạo điều kiện để cán bộ công đoàn hoạt động, trích 1% kinh phí cho công đoàn; cán bộ công đoàn nhiệt liệt, nắm bắt được đề nghị, ước vọng của NLĐ để kịp thời phản chiếu, đàm đạo với chủ DN giải quyết thì nơi đó không hoặc ít xảy ra bãi khoá. Dù rằng thời kì qua, công đoàn cấp trên đã có nhiều nỗ lực phát triển công đoàn cơ sở, song vẫn còn tới gần 40% số DN có vốn FDI chưa có tổ chức công đoàn cơ sở. Hoặc có tổ chức công đoàn nhưng hoạt động chưa hiệu quả. Trình độ, năng lực cán bộ công đoàn còn hạn chế, hầu hết là bán chuyên trách, ăn lương của DN nên chưa bạo dạn bảo vệ quyền, ích lợi chính đáng của NLĐ, ngại đương đầu vì lo sợ bị mất việc làm. Khả năng thương lượng, đối thoại của công đoàn cơ sở để ký kết thỏa ước cần lao tập thể, bảo vệ quyền lợi NLĐ còn yếu. Tương trợ hoạt động của công đoàn cấp trên đối với công đoàn cơ sở còn hạn chế. Trong khi việc hội thoại, thương thảo giữa lãnh đạo DN và NLĐ chưa được quan tâm thực hiện. Những giải pháp căn bản nhằm hạn chế làm reo Có thể thấy, tất các cuộc bãi khoá đều được chủ DN đáp ứng một phần hoặc toàn bộ đề nghị của NLĐ. Bởi thế một khi DN vẫn chưa quan tâm thỏa đáng tới việc san sẻ lợi. Với NLĐ thì làm reo vẫn là một giải pháp hữu hiệu để NLĐ đòi hỏi lợi quyền của mình. Nhằm hạn chế hiện tượng bãi khoá tự phát, cần phải có các giải pháp đồng bộ, cả lâu dài và trước mắt, khắc phục và triệt tiêu được các duyên do dẫn đến tình trạng này. Phó Trưởng phòng Lê Đình Quảng cho rằng: Tại các DN quốc gia, tình trạng bãi công rất ít xảy ra, chưa hẳn vì lương tại DN này cao hơn DN FDI, DN tư nhân,... Mà tại DN quốc gia thường có những chế độ, chính sách quan tâm hơn, khiến NLĐ coi DN như nhà mình. Trong khi đó, phần đông các DN FDI, DN tư nhân,... Chưa làm được điều này khiến NLĐ luôn có tâm lý đây chỉ là chỗ làm lâm thời, sẵn sàng "nhảy việc". Về lâu dài, cần phải tổ chức xây dựng quan hệ cần lao ổn định trên nền tảng san sớt ích lợi một cách hài hòa giữa NLĐ và DN, trong đó chú trọng đến việc cải thiện và nâng cao đời sống vật chất, ý thức cho NLĐ, khiến cho họ gắn bó với DN. Ở nhiều DN, chủ sử dụng cần lao chưa nhận thức đầy đủ tầm quan yếu của việc đối thoại tại nơi làm việc, hoặc tổ chức đối thoại nhưng theo hình thức đối phó, chưa đa dạng hóa các kênh hội thoại, thực hiện quy chế dân chủ tại nơi làm việc. Để ngăn ngừa, kéo giảm tình trạng tranh chấp lao động, trong thời gian tới cần phát triển và chia sẻ các tiêu biểu về đối thoại tầng lớp và thương lượng tập thể trong cộng đồng DN. Lập Ban chỉ đạo và tổ công tác liên ngành về giải quyết bãi thực tại mỗi địa phương, xử lý nghiêm những trường hợp cố tình vi phạm luật pháp cần lao, xây dựng thử nghiệm mô hình hoạt động của hệ thống trọng tài lao động tại một số tỉnh trọng tâm, nâng cao ý thức chấp hành luật pháp cần lao cho các bên liên quan... Bên cạnh đó, cần làm tốt việc thương thảo, đàm phán thực chất, ký kết và thực hiện nghiêm chỉnh Thỏa ước lao động tập thể, tiến tới ký kết Thỏa ước cần lao tập thể cấp ngành. Phó chủ toạ Công đoàn dệt - may Việt Nam Trương Đình Cẩm san sớt: làm reo, ngừng việc tập thể tại các DN dệt may và da giày chiếm khoảng 45% số cuộc bãi thực của cả nước thời gian qua. Kể từ khi ngành dệt - may được chọn khai triển thử nghiệm Thỏa ước cần lao tập thể cấp ngành, đến nay đã có 100 đơn vị tham dự ký kết với hơn 136 nghìn cần lao. Trong ba năm khai triển Thỏa ước lao động tập thể, ngành dệt-may Việt Nam hầu như thường có đơn vị nào để xảy ra tranh chấp cần lao nghiêm trọng dẫn đến làm reo và ngừng việc tập thể. Tỷ lệ biến động cần lao giảm, nhất là vào các dịp lễ, Tết tình trạng công nhân không quay trở lại sau kỳ nghỉ đã giảm. Về những giải pháp trước mắt, cần tuyên truyền, giáo dục để NLĐ, DN nhận thức đúng mức tầm quan yếu của tổ chức công đoàn cơ sở. DN phải xem công đoàn cơ sở là đối tượng đàm phán đúng nghĩa nhằm giải quyết kịp thời những thắc mắc và yêu cầu của NLĐ. Trong việc giải quyết quyền lợi của NLĐ, vai trò của công đoàn luôn chiếm vị trí quan trọng nhất. Thành thử, cần tiếp tục đổi mới tổ chức, phương thức hoạt động công đoàn, nâng cao năng lực cán bộ công đoàn, nhất là lực lượng cán bộ công đoàn cơ sở để có thể thực hành tốt vai trò nghĩa vụ là tổ chức chính trị xã hội của giai cấp công nhân, NLĐ. Trong đó chú trọng chức năng đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của NLĐ. Đình công hợp pháp phải tuân trình tự thủ tục bốn bước: Lấy quan điểm bãi thực (ít ra một ngày); Ra quyết định làm reo, lập biên bản yêu cầu; Trao quyết định bãi công và bản đề nghị (ít nhất năm ngày trước khi bãi thực); bãi thực. Để tổ chức được một cuộc bãi công hợp pháp mất từ 20 ngày đến gần một tháng, trong khi bức xúc của NLĐ diễn ra hằng ngày, hằng giờ. Tính từ năm 1995, năm mà quyền bãi thực của người lao động (NLĐ) được ghi nhận trong Bộ luật cần lao, đến nay, cả nước xảy ra hơn 5.000 cuộc ngừng việc tập thể, bãi thực tự phát, tụ hội ở vùng kinh tế trung tâm phía nam (TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Long An), chiếm 80% tổng số cuộc làm reo của cả nước. Làm reo thường xảy ra ở các ngành gia công chế biến có dùng nhiều cần lao như dệt - may, da giày, cơ khí, điện tử tại các doanh nghiệp Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản. Thời kì bãi công kéo dài từ một đến hai ngày, có cuộc mười ngày. Hầu hết các cuộc bãi khoá diễn ra một cách tự phát, ôn hòa, chủ yếu nhằm mục đích kinh tế, cải thiện đời sống, điều kiện làm việc, không do công đoàn tổ chức, lãnh đạo. THÁI SƠN